Dünya ve Türkiye ekonomisinin büyük bir kısmını aile işletmeleri oluşturmaktadır. Türkiye deki tüm işletmeler içinde, aile işletmelerinin sahip olduğu oranlar incelendiğinde ekonomik hayatta söz sahibi işletmelerin aile işletmeleri olduğu görülmektedir.
Aile işletmeleri ve kurumsallaşma kavramı birlikte ele alınması gereken kavramlardır. Aile işletmeleri için kurumsallaşmanın kaçınılmaz olduğu görülmektedir. İşletmenin hedefinde büyüme, gelişme ve değişen dünya düzenine uyum var ise şirketin kurumsallaşma çalışmalarına bir an önce başlaması gerekmektedir.
Aile şirketlerinde kurumsallaşmaya giden yol, stratejik hamlelerden, kurumsal yönetim anlayışından geçer. Etkili karar veren yönetim mekanizmalarının oluşturulması ve üst yönetime bunun yansıması gerekmektedir. Aynı zamanda yeniliğin kaçınılmaz olduğu statejiler uygulanmalı ve şirketin dışarıya olan bağımlılığı etkili yönetim ilkeleri ile azaltılmalıdır. Burada bir kavramın daha öneminden bahsetmek gerekir. O da profosyonelliktir.
Profesyonelleşemeyen aile şirketleri yaşamlarını sürdüremezler. Mutlak anlamda profesyonelleşmeleri gerekmektedir. Madem bu bir zorunluluktur. Aile şirketleri, bu yolculuğu yapmalıdır.
Profesyonel yapının önündeki engeller ;
- Yönetimin yapısının ailede toplanması,
- Kararların aile bireyleri tarafından verilmesi,
- Akrabaların ayrıcalığı
- Aile bireylerinin menfaati ile şirket menfaatleri arasındaki sorunlar,
- Yetki ve sorumlulukların tanımlanmaması otoritenin ailede toplanması,
- Aile bireyleri arasındaki rekabet,
- Fikir ayrılığı ve çıkar çatışmaları,
- Verilere itibar edilmemesi,
- Patronların profesyonellerle yarışmaları ve onları küçük görmeleri,
- Aile içi sorunların yansıması,
- İşin çekirdeğinden gelinmesi ve işin çok iyi bilinmesine karşın yönetimde yeterli birikimin olmaması,
Engeller ortadan kaldırıldığında adım adım profesyonel yapı kurulmuş olacaktır.
Engelleri ortadan kaldırmak için ailenin öncelikle bir karar vermesi gerekmektedir. Bu karar ilk adımı atma kararıdır. Atılan ilk adım endişe yaratır. Çünkü şirket büyüme hızını kaybedecek, şirkete bürokrasi girerek zaman kayıplarımı olacak diye sorular akla gelir. Oysaki şirket içinde rol ve sorumlulukların belirlenmesi, hesap verilebilir bir yapının kurulması, ben değil biz bilincinin oluşması şirketin belirli politikalar ve prosedürler çerçevesinde iş yapması şirketlere yükseliş ivmesi kazandırır. Karar alındıktan sonra kurumsallaşma yolculuğu başlatılabilir. Bu önemli bir projedir. Başka bir deyişle aile şirketlerinin kurumsallaşması ve /veya profesyonelleşmesi projesidir. Projesi hazırlanmış olan bir yolculuk zor olsa da başarıya ulaşacaktır. Başarılı bir yolculuk için aile bireyleri ikna edilmeli ve ortak akıl ile hareket etmelidir.
Bireylerin ve/veya şirketlerin değişim projesi, titiz ve sabırla devam ettirilmelidir. Bu proje iyi bir ekip tarafından çalışılmalıdır. İşletmede güçlü pozisyonda olan aile bireyleri projenin içinde yer almalıdır. Proje ekibi;
- Patron veya patronlar,
- İşini iyi bilen bir danışman ,
- Aile bireylerinin mümkünse tümü,
- Yönetimde önemli pozisyonlarda bulunan profesyoneller,
Bu ekip, plan dahilinde aile şirketinin ,profesyonelleşmesi önündeki engelleri adım adım değiştirerek ortadan kaldırmalıdır.
Aile şirketlerinin zayıf ve sorunlu yanlarının dışında, fark yaratan güçlü yönleri vardır.
Bu yönler;
- Hızlı karar alabilme
- Hedef ve amaç birliği
- Aile bireylerinden doğan biz bilinci
- Kültür ve ahlaki değerlerin uyumu
Bu güçlü yönlerden istifade edilmelidir. Zayıf ve sıkıntılı yönler ortadan kaldırılıp, güçlü yönler ortaya çıkarılırsa başarı yakalanır. Arzu edilen kurumsallaşmış ve sürdürülebilir bir işletme olmaktır. Kurumsallaşmış, sürdürülebilir ve başarılı işletmelerin bazı ortak özellikleri;
- Aile bireyleri ile profesyonel yöneticiler arasında iyi bir diyalog vardır,
- Aile, çalışanlarına karşı adil ve davranışlarında ölçülüdür,
- Ailenin ismi, ürün ile özdeşleştiği için ürün kalitesine önem verilir,
- Çok hızlı karar alma sistemleri vardır,
- Aile bireyleri iş konusunda sürekli olarak eğitilir,
- Aile bireylerinin eğitimi için kurulan bir sistem vardır,Aile bireyleri sürekli olarak araştırırlar ve değişime açıktırlar,
- Lider işi zamanında devretmesini bilir,
- Profesyonel yöneticiler aile karşısında kendisini zayıf hissetmezler,
- Yönetim kurulunda etkin olarak çalışan bağımsız üyeler bulunur,
Zaman ilerledikçe şirketin içinde bulunduğu ortam da değişmektedir.İşimiz başarılı ise iş hacmimiz ile beklentilerimiz de artmaktadır.Diğer taraftan ailede büyümektedir. Ailenin beklentilerine ve taleplerine cevap verebilmek işletmeyi gün geçtikçe zorlamaktadır. Bir çok problemi de beraberinde getirmektedir.Kurumsal yapıya sahip olunmadan problemleri çözmek imkansız hale gelmektedir.Artık işletmenin bağımsız olarak faaliyetlerini sürdürmesi gerekmektedir.
Kurumsallaşma sürecinde ise amaçlar, hedefler belirlenmelidir.Kurumsallaşma adımı atan işletme artık daha verimli bir döneme girmiştir.İş takibi,sorunlara hızlı çözüm, iş düzeninin devamlığı elde edilecek sonuçlardan bazılarıdır.Koordineli bir çalışma çalışanların başarı grafiğini yükseltir.
Bir şirketin iş yaşamı boyunca uzun soluklu olarak hayatını devam ettirmesinin yolu zamanında hareket etmek ve sürdürülebilirliğe sahip iş modelini uygulamaktan geçer. Şirketimizin neye ihtiyacı olduğunu çok iyi saptamamız gerekir. Gün geçtikçe yeni metodlar, cyönetim anlayışları karşımıza çıkmaktadır. Değişim süreçlerini çok iyi yöneterek sistemimizi güçlendirebiliriz. Bununda beraberinde özveriyi getirdiğini unutmamalıyız. Her şirket için tek bir uygulama modeli de bulunmamaktadır. Önemli olan halihazırdaki duruma en uygun olanıdır. Profosyonellikle uygulanan, doğru hedeflerle yol alınan,doğru sistemi kuran işletmeler ilerlemektedirler.
Sonuç olarak bir aile şirketinin amacı varlığını başarılı bir şekilde devam ettirmek olmalıdır. Bu da ancak kurumsallaşma sürecini tamamlamakla mümkündür. “İnsanı ayakta tutan iskelet ve kas sistemi değil, prensipleri ve inançlarıdır”(Albert Einstein) Sorumluluklarını bilen, kurumsal yönetimin temel ilkelerini benimseyen ve hayata geçiren, geleceğe yatırım yapan işletmeler sürdürülebilir olacaklardır.
Erol DİNÇKAL
Quality Line
Genel Müdür
Whatsapp